در حالی‌ که همواره نسبت به روند دریافت تسهیلات به‌خصوص وام خرد از شبکه بانکی انتقاد وارد است و متقاضیان با سختگیری‌هایی در زمینه اخذ ضامن مواجه می‌شوند، وزارت اقتصاد به‌تازگی گزارش داده که بانک‌های دولتی از بهمن سال ۱۴۰۰ تا ۳۱ خردادماه سال ۱۴۰۲ معادل ۶۸ هزار و ۸۸۱ میلیارد تومان وام بدون ضامن به تقریباً دو میلیون نفر پرداخت کرده‌اند. این وزارتخانه در حالی از این عدد گزارش می‌دهد که به دلیل پرداخت این وام مبتنی بر اعتبارسنجی سخت‌گیرانه، فراگیر نشدن تسهیلات بدون ضامن برای همه مشتریان و در دسترس نبودن اطلاعات اعتبارسنجی ۷۰ درصد از جمعیت کشور، عملاً عمده مشتریان بانکی نمی‌توانند این وام را دریافت کنند و جامعه هدف این تسهیلات فقط شامل افراد محدودی همچون کارکنان و مستمری‌بگیران دستگاه‌های دولتی می‌شود.

در پی دستور رئیس‌جمهور به بانک‌ها مبنی بر تسهیل دسترسی مردم به تسهیلات شبکه بانکی، وام بدون ضامن از اواخر سال ۱۴۰۰ وارد شبکه بانکی شد. طبق فاز اول اجرای این طرح، فقط حقوق‌بگیران دولت و بخش خصوصی مشمول این طرح شدند و قرار بود که به‌مرورزمان سایر افراد هم بتوانند از دریافت وام فقط با اعتبارسنجی بهره‌مند شوند؛ اما تاکنون خبری از این موضوع نشده و عمده متقاضیان تسهیلات بانکی همچنان با چالش‌هایی همچون تعدد تضامین دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

موضوعی که گزارش وزارت اقتصاد نیز آن را تأیید می‌کند و نشان می‌دهد که «از ابتدای بهمن‌ماه سال ۱۴۰۰ تا نیمه خرداد امسال ۶۸ هزار و ۸۸۱ میلیارد و ۹۶۶ میلیون تومان تسهیلات در قالب یک میلیون و ۹۲۸ هزار و ۷۲۴ فقره تسهیلات بدون ضامن و مبتنی بر اعتبارسنجی توسط بانک‌های دولتی و خصوصی شده پرداخت شده است.»

به‌عبارت‌دیگر، تقریباً فقط دو میلیون نفر توانسته‌اند در بازه زمانی نزدیک به دو سال از اجرای این طرح بهره‌مند شود. در این زمینه، انتقاداتی به عملکرد وزارت اقتصاد در تعریف مشمولان وام بدون ضامن، بانک مرکزی در مشمولان اعتبارسنجی و عدم نظارت بر بانک‌ها در پرداخت تسهیلات خرد وارد است.

علاوه بر این، مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی به‌تازگی اعلام کرده که «۷۰ درصد از جمعیت کشور اطلاعات اعتبارسنجی ندارد.» این مطلب بیانگر این است که اگر مشمولان وام بدون ضامن نیز فراگیر شود هم به دلیل نبود اطلاعات اعتباری ۷۰ درصد از جمعیت کشور نمی‌توان به آنها بدون اخذ ضامن، وام داد.

در ادامه گزارش وزارت اقتصاد آمده است که «از ۱۲ بانک دولتی بانک‌های سپه و مهر ایران به ترتیب بیشترین پرداختی را برای وام بدون ضامن داشته‌اند. بانک سپه ۶۳۰ هزار و ۱۱ فقره تسهیلات بدون ضامن به ارزش ۱۷.۶ هزار میلیارد تومان پرداخت کرده است.»

همچنین، بانک قرض‌الحسنه مهر ایران نیز ۴۳۰ هزار و ۴۱ فقره وام بدون ضامن معادل ۱۲.۹ هزار میلیارد تومان داده است. علاوه بر این، بانک صنعت و معدن نیز ۵.۵ میلیارد تومان تسهیلات بدون ضامن را به ۵۸ نفر پرداخت و کمترین سهم را در بین بانک‌های دولتی برای پرداخت تسهیلات بدون ضامن داشته است.

در ادامه، جزئیات عملکرد ۱۲ بانک دولتی در پرداخت وام بدون ضامن را می‌توانید مشاهده کنید:

طبق این گزارش، وزارت امور اقتصاد و دارایی، با توافق بانک‌های دولتی و بانک‌هایی که بخشی از سهام آنها در مالکیت دولت قرار دارد، طرح پرداخت تسهیلات خرد بر مبنای اعتبارسنجی و یا حداقل وثایق را در دو سطح تا ۵۰ میلیون تومان و تا ۱۰۰ میلیون تومان ابلاغ کرد.

این طرح در گام اول برای کارکنان و مستمری‌بگیران دستگاه‌های دولتی، عمومی، غیردولتی و شرکت‌های بزرگ عملیاتی در ۲۹ دی‌ماه ۱۴۰۰ اجرایی شد و وزیر امور اقتصادی و دارایی از اواخر دی‌ماه سال ۱۴۰۰ بانک‌های دولتی را موظف کرد در پرداخت تسهیلات کمتر از ۱۰۰ میلیون تومان صرفاً اعتبارسنجی را ملاک پرداخت قرار دهند و از روش سنتی درخواست ضامن دست بکشند.

براین‌اساس، وزارت امور اقتصادی و دارایی اقتصاد در ۲۹ دی‌ماه سال گذشته طی بخشنامه‌ای بانک‌های دولتی را به پرداخت تسهیلات خرد بدون ضامن مکلف کرد و باوجودآنکه بانک مرکزی بخشنامه مرتبط را در ۱۲ تیرماه به شبکه بانکی ابلاغ کرد؛ اما بانک‌های دولتی و خصوصی شده از همان ابتدای بهمن‌ماه سال ۱۴۰۰ اعطای تسهیلات بدون ضامن و بر اساس اعتبارسنجی را در دستور کار قرار دادند.